Kopalnia Soli „Wieliczka”, mimo trwającej pandemii, rok 2021 zakończyła z sukcesami. Opierając swoją działalność na dwóch zasadniczych filarach: zabezpieczaniu i turystyce konsekwentnie zrealizowała najpilniejsze prace górnicze, a także bezpiecznie prowadziła ruch turystyczny, obsługując przez cały rok blisko 700 tysięcy gości.
Przede wszystkim turyści krajowi
Jak cała branża podróży, w minionym roku również kopalnia liczyć mogła na ożywienie ruchu turystycznego. W 2021 roku wielickie podziemia zwiedziło 693,6 tys. osób. To o ponad 57% zwiedzających więcej niż w roku 2020, ale jednocześnie tylko 37% gości z rekordowego 2019 roku (w 2021 Trasa Turystyczna była zamknięta przez 77 dni, w 2020 przez 140 dni).
Drugi rok z rzędu dominowała przede wszystkim turystyka krajowa: 69% ruchu stanowili turyści krajowi, a 31% zagraniczni, podczas gdy przed pandemią proporcje były odwrotne. – Polacy wrócili do krajowej turystyki, chętnie odwiedzając miejsca o szczególnym znaczeniu dla naszego kraju, które gwarantują wysoki poziom świadczenia usług, ale też są celem szkolnych wycieczek. Bardzo nas to cieszy. Stopniowa odbudowa ruchu turystycznego, ale też uruchamiane programy dla branży turystycznej, takim obiektom jak kopalnia w Wieliczce, pomagają utrzymać miejsca pracy i odpowiednio dbać o zwiedzane przez gości zabytkowe rejony – mówi Paweł Nowak, Prezes Zarządu Kopalni Soli „Wieliczka” S.A.
W 2021 roku najczęściej do kopalni przyjeżdżali obywatele Europy. Wśród gości zagranicznych dominowali Francuzi, Niemcy, Brytyjczycy, Hiszpanie, Włosi, Czesi, Litwini, obywatele Stanów Zjednoczonych Ameryki i Niderlandów, a także Grecy. W pierwszej 20 krajów 95% stanowiły nacje europejskie, a 5% amerykańskie (USA). Po języku polskim (66,3%) najpopularniejszym językiem oprowadzania był angielski (21,8%), a po nim hiszpański (3,0%), francuski (2,8%) i włoski (2,3%).
Z optymizmem w bieżący rok
Ten rok zapowiada się pracowicie: – W 2022 założyliśmy dalszy wzrost odwiedzających, do poziomu 46% liczby gości w roku sprzed pandemii. Prognozujemy, że zabytkowe podziemia odwiedzi około 850 tysięcy gości. Szczególnie mocno liczymy na rodziny z dziećmi i grupy szkolne, pod tym kątem rozwijać się będzie oferta i programy zwiedzania – zapowiada Damian Konieczny, Dyrektor Wykonawczy Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. – Prowadzone przez nas analizy statystyk pokazują jak bardzo pandemia wpłynęła na zmianę zachowań konsumenckich. 78% biletów na zwiedzanie tras w 2020 i 77% w 2021 roku zakupili turyści indywidualni. W 2019 aż 45% stanowiły grupy zorganizowane. W 2021 roku nastąpił wyraźnie widoczny rozkwit turystyki rodzinnej, a w ostatnich miesiącach roku także szkolnej. Od stycznia do grudnia 2021 grupy stanowiły zaledwie 23% (w 2020: 22%), w tym wycieczki szkolne 8% (w 2020: 1,4%). W ożywieniu przyjazdów grupowych pomogły m.in. programy rządowe, jak bon turystyczny czy akcja Ministerstwa Edukacji Narodowej „Poznaj Polskę”.
W 2021 roku 35% biletów zostało zakupionych online, pozostałe 65% to bilety kupione na miejscu lub rezerwacje grupowe. Trasa Górnicza od wybuchu pandemii pozostaje zamknięta. Z tężni solankowej skorzystało w 2021 ponad 123,2 tys. osób, to o 10% mniej niż rok wcześniej, w miesiącach jej otwarcia.
Finansowanie zabezpieczenia
Choć wielicka kopalnia powszechnie postrzegana jest głównie przez pryzmat turystycznej atrakcji to warto podkreślać, że bez górników, którzy dbają o odpowiedni stan bezpieczeństwa całej kopalni (nie tylko turystycznej części) niemożliwe byłoby utrzymanie w odpowiednim stanie szybów, komór, chodników, infrastruktury technicznej i cennych kulturowo oraz przyrodniczo miejsc. – W 2021 roku kopalnia prowadziła zabezpieczenie zgodnie z Programem Zabezpieczenia na lata 2021 – 2027. Zrealizowała roczny plan działalności zabezpieczającej, zadania z planu finansowane były z dotacji budżetowej w wysokości 85 mln zł. Dodatkowo udało się nam także pozyskać dofinansowanie z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w wysokości 38,7 mln zł dla projektów związanych z zabezpieczeniem wyrobisk – precyzuje Prezes Nowak.
Wsparcie z NFOŚiGW pozyskane w minionym roku dotyczy m.in. modernizacji stacji wentylatorów głównych przy szybie Wilson, zakończonej w 2021, a także realizowanej w perspektywie kilkuletniej przebudowy dróg dojściowych do wycieków wód zasolonych wraz z zabezpieczeniem komór Freitag i Seeling. Zakończenie tego drugiego zadania przewidywane jest na rok 2027. Sumarycznie w 2021 przy współpracy z NFOŚiGW kopalnia realizowała aż 6 projektów.
Dodatkowe środki
Kopalni udało się również z sukcesem aplikować o środki z Tarczy Finansowej oraz pożyczkę z Polskiego Funduszu Rozwoju. – Wszystkie pozyskane ze źródeł zewnętrznych finanse stanowiły znaczne wsparcie dla zabytku w sytuacji ograniczonych środków własnych (pochodzących głównie z turystyki), wspierając m.in. utrzymanie miejsc pracy i ciągłość działania zakładu górniczego – podkreśla Prezes Paweł Nowak.
Modernizacje szybów górniczych
W efekcie modernizacji stacji wentylatorów głównych przy szybie Wilson powstał nowoczesny obiekt, poprawiający bezpieczeństwo kopalni i osób w niej przebywających. Przy Wilsonie, w ramach zrealizowanych prac, zabudowano nowoczesne urządzenia wentylacyjne spełniające wymagania restrykcyjnych norm środowiskowych w zakresie dopuszczalnego poziomu hałasu. Kompleks budynków nowej stacji to także nowa rozdzielnia elektryczna, zautomatyzowana obsługa stacji i system kontroli parametrów bezpieczeństwa. Zastosowanie energooszczędnych urządzeń w pierwszych tylko miesiącach funkcjonowania stacji przyniosło spadek zużycia prądu o 1/3 i obniżenie kosztów jej funkcjonowania. Stara stacja (po ponad pół wieku działania) nie była już przyjazna środowisku, ani okolicznym mieszkańcom.
W 2021 roku w centrum działań były też inne szyby. W szybie św. Kingi (służącym załodze i do transportu materiałów do prac górniczych) pomiędzy poziomem IIn – VIII prowadzono roboty związane z naprawą obudowy i przebudowę podszybia na poz. VI, a także wymianę zbrojenia między poziomami V i VIII.
W ostatnim kwartale roku rozpoczął się remont górnego odcinka (do głębokości 30 m) drewnianej obudowy szybu Daniłowicz. Obejmuje on wymianę zniszczonych korozją biologiczną drewnianych elementów obudowy celem poprawy bezpieczeństwa szybu i jego funkcjonalności. Do czasu zakończenia prac turyści na zwiedzanie kopalni udają się szybem Ignacego Paderewskiego, a wyjeżdżają szybem Regis. Pod ziemią przebudowywany był także szybik Geramb, łączący poziom III z IV.
Kilka liczb
Aby zobrazować rozmiar realizowanych zabezpieczeń w komorach i chodnikach posłużymy się liczbami. Ilość zwiezionych szybem św. Kingi do wyrobisk podziemnych w minionym roku elementów drewnianych i kotew wyniosła odpowiednio: drewno
9 798 sztuk (długości od 2,5 m do 6 m), kotwy 7 786 m (długości od 2 m do 10 m). Drewno posłużyło do budowy kasztów o sumarycznej objętości 1 274,88 m3i obudów chodników o długości łącznie 2 472 m.
Zabezpieczenie 11 komór
Powyższe dane dotyczą m.in. robót górniczych w 11 komorach, w których wykonywano m.in. kotwienie, stawiano górnicze obudowy, usuwano urobek. Prace objęły m.in. komorę Kuchnia (niską część wyrobiska), komorę Margielnik, a także drugi etap prac w zespole komór Geramb i komorze Freitag.
W listopadzie rozpoczęło się także zabezpieczanie północnego ociosu w kaplicy św. Kingi. Ocios (solna ściana) wzmacniany jest za pomocą kotew ze stali nierdzewnej. Podobnie jak w innych komorach wprowadza się je w górotwór, ale w technologii opracowanej specjalnie dla tego zadania. Prace w tym miejscu wymagają szczególnej precyzji i ostrożności z uwagi na niepowtarzalny charakter kaplicy. Nad ich przebiegiem czuwa konserwator dzieł sztuki.
Z ważnych zadań warto wymienić też zabezpieczanie rejonu Grot Kryształowych, które są unikatem na skalę światową. Prace, które w nich realizowali górnicy, polegały m.in. na usunięciu urobku (skał płonnych) oraz na wypełnieniu wnęk niepokrytych kryształami murkami z kruchów solnych odzyskanych z urobku. To zadanie wieloletnie, które będzie kontynuowane, aby grotom zapewnić maksimum ochrony. Z uwagi na charakter grot prace nie mogą być prowadzone od maja do października.
Wykonywano też zabezpieczenie obudową kotwową komór celem przygotowania ich do pełnienia funkcji wysypek (miejsc składowania urobku z prac górniczych). Muszą one bowiem być w pełni bezpieczne, zanim zaczną w nich pracować m.in. zgarniacze transportujące urobek. Na takich wysypkach w 2021 roku górnicy „ulokowali” (wypełniając pustki) 6 500 m3 urobku (skały płonne z innych przebudów).
Przebudowa 32 chodników
Podana wyżej długość 2 472 m dotyczy aż 32 chodników, w których wykonywano demontaż starych/stawianie nowych obudów, przybierki stropów i ociosów, wymianę torowisk. Wyrobiska przebudowywano na odcinkach, które wymagały takich prac.
Takie roboty trwały m.in. w sąsiadującej z grotami podłużni Baum, która jest bardzo cennym wyrobiskiem z uwagi na liczne odsłonięcia geologiczne (znajdujące się w niej stanowiska przyrody nieożywionej). Wśród przebudowywanych chodników były też: podłużnie Geramb, Hauer, Layer, poprzecznie Król Saski, August oraz drogi dojściowe do wycieków wód w rejonie zachodnim kopalni na poziomie V i VI.
Przy przebudowach górnicy dbają o każdy szczegół. Jeśli mogą być zdemontowane tylko niektóre elementy obudowy (pozostałe są w dobrym stanie) wymienia się tylko uszkodzone na identyczne w kształcie i długości, tak aby zabytkowy charakter miejsca był zachowany. Przykładami takich wyrobisk są: podłużnia Wiszyn, poprzecznie Albrecht, Aleksander i Lillienbach.
Podsadzanie i iniekcje
Przedstawiając zakres górniczych przedsięwzięć nie sposób pominąć prac podsadzkowych i iniekcyjnych, które mają za zadanie, bądź stabilizować górotwór w danym rejonie, bądź chronić przed dopływem wód pozazłożowych. Podsadzka realizowana systemem rurociągów (służąca zabezpieczaniu przez wypełnienie piaskiem) objęła 77 wyrobisk, czyli sumarycznie w wyrobiskach ulokowano 34 000 m3 piasku. Z kolei prace iniekcyjne (służące ograniczaniu zagrożenia wodnego) objęły blisko 6 912 m3 pustek, które „uszczelniono” mieszaninami iniekcyjnymi.
Modernizacje, analizy i badania
Kaplica św. Kingi otrzymała w minionym roku nowe oświetlenie ledowe. Częściowo zmodernizowano w jej wnętrzu instalacje elektryczne. To istotny element stopniowej wymiany oświetlenia na energooszczędne w kolejnych wyrobiskach kopalni. Warto też wspomnieć o planach w obszarze energetycznym: kopalnia rozważa budowę farmy fotowoltaicznej – w minionym roku powstała koncepcja jej budowy. Zakupiono również samochód elektryczny dla Działu Ochrony.
Kopalnia wykonała w 2021 wiele projektów i analiz związanych z zabezpieczeniem oraz ochroną podziemi, a wśród nich analizę geomoechaniczną rejonu centralnego (pomiędzy szybami Kinga i Regis), specjalistyczne badania szybików międzypoziomowych oraz kontrole stanu komór wysokich.
W ramach inwestycji w bezpieczeństwo pracy solne przedsiębiorstwo dba nie tylko o stan wyrobisk, ale wprowadza nowoczesne urządzenia. W 2021 roku zakupiono nowe mierniki stanu atmosfery kopalnianej – zastąpią one wysłużone metanomierze i tlenomierze. Dzięki temu pracownicy, realizujący swe zadania w wyrobiskach pozaturystycznych zyskali dodatkowy element bezpieczeństwa.
Na potrzeby usprawnienia prac pomiarowych zakupiony został natomiast nowy skaner 3D, który pozwala precyzyjnie mierzyć wyrobiska, a po obróbce komputerowej plików wykorzystywać je do analiz, badań deformacji, geomechanicznych, modelowania i in.
Kulturalnie, zdrowotnie i społecznie
Obok turystycznej i górniczej aktywności kopalnia prowadzi też m.in. działalność uzdrowiskową oraz eventową. Rok 2021 nie był czasem dużych wydarzeń i imprez, ale udało się te działania w ograniczonym wymiarze oraz z zachowaniem obowiązujących przepisów, szczególnej ochrony sanitarnej oraz procedur kontynuować. Firmy, instytucje i osoby prywatne zorganizowały w podziemiach sumarycznie blisko 90 wydarzeń.
Górnicy zgodnie z tradycją, ale w niewielkim gronie, wzięli udział w mszach z okazji Dnia św. Kingi i św. Barbary oraz w Pasterce. Uczestniczyli też w patriotycznych uroczystościach z okazji 3 maja i 11 listopada. Po roku przerwy udało się wrócić do zrealizowania Gali Koncertu „Zaśpiewaj i Ty Niepodległej” z udziałem laureatów konkursu dla szkół z całej Małopolski. Odbyła się też pierwsza Wieczornica Patriotyczna.
W maju w uzdrowisku kopalni gościł Prezydent Andrzej Duda. Wizyta związana była z sukcesem programu rehabilitacji pocovidowej, realizowanego w podziemnych komorach uzdrowiskowych. Leczenie skutków po COVID-19 w mikroklimacie solnych wyrobisk przynosi bardzo dobre efekty, o czym przekonały się setki pacjentów uzdrowiska. Na własnej skórze postanowił to sprawdzić również Prezydent.
Z rehabilitacji po przebytej chorobie COVID-19 skorzystało sumarycznie ponad 500 osób, a w komorach uzdrowiskowych na leczniczych turnusach w ciągu całego roku przebywało 2 824 osób. W punktach szczepień na powierzchni (Regis, Młyn solny) uzdrowisko wykonało 7 046 szczepień.
Profilaktyka zdrowotna i badania popularyzowane były na pikniku w tężni solankowej, a także podczas letniej akcji krwiodawstwa obok tężni w lipcu. Druga z akcji zbiórki krwi (12. z kolei w kilkuletniej historii oddawania krwi z kopalnią) odbyła się w nadszybiu szybu Regis. W podziękowaniu na podzielenie się bezcennym lekiem, jakim jest krew, krwiodawcy otrzymywali dodatkowo bilety na zwiedzanie Trasy Turystycznej. Sumarycznie podczas 2 dni akcji (12 godzin) zebrano 106 litrów od 242 osób (od początku akcji liczby sięgnęły: 650 litrów krwi od przeszło 1300 osób). Kopalnia angażowała się także w różne inne społeczne wydarzenia, jak zbiórka darów dla potrzebujących.
