Koń, jaki jest, każdy widzi – pisał w „Nowych Atenach” Benedykt Chmielowski. Sól przedstawić można równie prosto, wszak każdy tę przyprawę zna. Ot, nieskomplikowany duet sodu i chloru, słony dodatek do zupy. Masz ją w solniczce, czy jednak na pewno wiesz o niej wszystko?
Siła prostoty
Istotnie, sól jest prostym związkiem chemicznym. Regularna budowa sprawia, że krystalizuje ona w sześcienne kostki. Łatwo je zaobserwować podczas szkolnego eksperymentu, gdy pojawiają się na nitce zanurzonej w słonej wodzie. Jednym z piękniejszych przykładów są Groty Kryształowe w Kopalni Soli „Wieliczka”. Ich ściany porastają duże kryształy halitu (tj. soli kamiennej), które zachwycają i działają na wyobraźnię od chwili ich odkrycia w XIX stuleciu.
Ile jest soli w soli?
Czysta sól kamienna składa się z 39,336 % sodu oraz 60,664 % chloru. To jednak akademickie czy też laboratoryjne proporcje. Sól powstała bowiem w wyniku odparowania wody morskiej i nie występuje w przyrodzie w aż tak czystej postaci. Zwykle „soli w soli”, czyli chlorku sodu NaCl jest ponad 98 %, w rzadkich przypadkach do 99,9 %.
Różne rodzaje soli różnią się między sobą zawartością NaCl. Podziwianą przez zwiedzających komorę Michałowice, która jest ozdobą Trasy Turystycznej w Kopalni Soli „Wieliczka”, wydrążono w bryle soli zielonej. Ten gatunek słonej skały zawiera między 93 a 98 % NaCl. Szczególnie poszukiwana w dawnych czasach sól szybikowa to 99 % NaCl, z kolei sól zwana witrażową posiada „soli w soli” maksymalnie 80 %. Jak łatwo się domyślić, nie stanowiła dla górników żadnej pokusy.
800 stopni
Gdyby wziąć bryłkę soli z Wieliczki, okaże się dość ciężka (2,1-2,2 g/cmᶟ), a także krucha. Twardość soli kamiennej to 2-2,5 w skali Mohsa, gdzie talk to 1, a diament – 10. Aby sól stopić, potrzebowalibyśmy temperatury 800 st. C. Sól rozpuszcza się w wodzie. Naturalnie nie da się jej sypać w nieskończoność – nasycony roztwór wodny soli zawiera 36 % NaCl. W pełni nasyconym roztworem wodnym soli jest wielicka solanka używana do inhalacji w tężni solankowej. Taka sama, maksymalnie słona, jest woda w bajecznych jeziorkach w komorze Weimar, Barącza oraz Piłsudskiego.
